Rzut okiem na birdwatching

Obcowanie z naturą często przybiera formę świadomego obserwowania i poznawania świata roślin, zwierząt oraz innych współmieszkańców planety Ziemi. Najczęstszym obiektem fascynacji są niewątpliwie ptaki. Popularność amatorskiego obserwowania ptaków jest na tyle duża, iż ów dział turystyki przyrodniczej urósł do rangi odrębnego i coraz popularniejszego hobby. Jest to birdwatching.

Słowo birdwatching nie posiada dokładnego odpowiednika w języku polskim, przez co w użyciu jest oryginalne określenie. Anglojęzyczne pochodzenie tego słówka zdradza nam z jakich rejonów świata wywodzi się ten coraz popularniejszy sposób spędzania wolnego czasu. Samo słowo pierwszy raz użyte zostało w tytule książki brytyjskiego biologa Edmunda Selousa z 1901 roku, w której autor propagował nieinwazyjne metody obserwacji i badania ptaków, co było w owych czasach nowością wobec powszechności kolekcjonowania okazów samych ptaków oraz ich jaj.  Samo zjawisko narodziło się na przełomie XIX i XX wieku w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Po drugiej wojnie światowej birdwatching przyjął się w innych krajach, głownie zachodnioeuropejskich (Holandia, Szwajcaria, Szwecja) lub związanych z dawnym Imperium Brytyjskim (Republika Południowej Afryki).

Obecnie birdwatching jest bardzo popularną formą spędzania wolnego czasu, choć wciąż skupiony jest głównie w krajach o stosunkowo wysokim poziomie życia, należących przede wszystkim do kręgu kultury zachodnioeuropejskiej. Przykładowo, liczbę obserwatorów ptaków w Wielkiej Brytanii szacuje się na co najmniej kilkaset tysięcy osób, zrzeszonych w dwóch dużych (Royal Society for the Protection of Birds oraz British Trust for Ornithology) i szeregu mniejszych, lokalnych organizacjach. Wśród birdwatcherów było i jest wiele sławnych postaci, niezwiązanych zawodowo z naukami biologicznymi, wśród których wymienić można choćby pisarzy Agatę Christie (słynna autorka kryminałów) i Iana Fleminga (w swych książkach powołał do życia postać agenta Jamesa Bonda) oraz polityków Theodora Roosevelta, Jimmy’ego Cartera (prezydenci Stanów Zjednoczonych) i Fidela Castro (niesławny dyktator komunistycznej Kuby).

Niełatwo podać ścisłą definicję birdwatchingu. Najprościej określić można tą formę hobby jako niezwiązane z badaniami naukowymi obserwowanie ptaków w wolnym czasie. Ważnym elementem definiującym birdwatchera jest organizowanie specjalnych wypraw, których głównym lub jedynym celem jest właśnie podglądanie ptaków. Istnieją też bardziej „sportowe” odmiany birdwatchingu. Dla wielu obserwatorów celem jest zobaczenie jak największej liczby gatunków – w skali regionu, kraju lub całego świata. Niektórych pasjonują tylko obserwacje wielkich rzadkości (to zjawisko ma nawet odrębną angielską nazwę – twitching), inni nastawiają się na fotografowanie ptaków.

Birdwatching zajął też trwałe miejsce w kulturze. Wyjaśnieniem fenomenu zajmowali się poważni badacze natury ludzkiej. Obecnie funkcjonują dwie najpopularniejsze teorie, próbujące odkryć korzenie hobbystycznych obserwacji ptaków. Według holenderskiego etologa i noblisty Nikolaasa Tinbergena „polowanie na gatunki” zastąpiło prawdziwe łowiectwo. Natomiast brytyjski psycholog Simon Baron-Cohen uważa, że jest to przejaw ludzkiej tendencji do systematyzowania wszystkiego wokół siebie (stąd wypisywanie widzianych gatunków). Ostatnio mieliśmy okazję przekonać się, iż birdwatching trafił do kultury masowej – za sprawą goszczącej na ekranach naszych kin komedii „Wielki rok”, w której główne role zagrały gwiazdy Hollywood: Steve Martin (prywatnie również birdwatcher), Jack Black i Owen Wilson.

Prapoczątki birdwatchingu w Polsce sięgają 1957 roku, kiedy powstała Sekcja Ornitologiczna Polskiego Towarzystwa Ornitologicznego, skupiająca zarówno ornitologów zawodowych, jak i obserwatorów-amatorów. Intensywny rozwój rozpoczął się po przemianach ustrojowych 1989 roku. Obecnie liczbę obserwatorów ptaków, zarówno tych zrzeszonych w organizacjach, jak i działających poza oficjalnymi strukturami, szacuje się na kilka tysięcy osób, a skala tego zjawiska wciąż rośnie.

opracowano na podstawie en.wikipedia.org