System birdwatchingu – rozwiązania sprzyjające obserwacji przyrody

Obserwowanie ptaków w ich naturalnym środowisku (birdwatching) staje się w Polsce coraz bardziej popularne, a grono obserwatorów – amatorów wciąż się powiększa.

Rosnąca popularność Doliny Baryczy a Stawów Milickich w szczególności sprawia, iż konieczne stało się wprowadzenie rozwiązań, które z jednej strony mają za zadanie udostępnienie turystom miejsc najciekawszych, a z drugiej minimalizowanie zagrożenia dla przyrody. Aby osiągnąć ten kompromis, w ostatnich latach podjęto dwukierunkowe działania:

• budowa infrastruktury ułatwiającej obcowanie z przyrodą Doliny Baryczy (budowa wież i czatowni do obserwacji ptaków, renowacja ścieżek przyrodniczych);
• budowa infrastruktury edukacyjnej i informacyjnej (wiaty edukacyjne, tablice edukacyjne na ścieżkach, drogowskazy wskazujące ciekawe miejsca, ale też tablice informujące o zakazach na terenach chronionych i o właściwych sposobach zachowywania się wśród przyrody).

Odwiedzający rezerwat często nieświadomie przyczyniają się do strat w lęgach ptaków lub niepokoją je na żerowiskach, robią to w różnych momentach ich życia - też takich gdy są całkowicie bezbronne, bo nie lotne.

Zatem, aby w długim okresie czasu móc cieszyć się ofertą świata przyrody tego obszaru musimy respektować jego wymagania i ograniczenia. Korzystajmy z istniejącej infrastruktury (z niej naprawdę można zobaczyć wszystko – to tylko kwestia wytrwałości i cierpliwości). Nie ingerujmy w życie mieszkańców Doliny Baryczy, obserwujmy je z oddali (i ukrycia), bo jesteśmy tu tylko gośćmi.

więcej na ptaki.info

Infrastruktura do obserwacji ptaków

Na Stawach Milickich są 3 rodzaje obiektów służących obserwacji ptaków: WIEŻE, CZATOWNIE ORAZ ŚCIANKA DO OBSERWACJI. Ich budowa, dzięki zastosowanemu sposobowi konstrukcji –zmniejsza problem niepokojenia ptaków w ich środowisku naturalnym, z drugiej strony pozwala turyście obcować z przyrodą dłużej szczególnie gdy warunki atmosferyczne nie są najkorzystniejsze.

1. Wieża obserwacyjna przy Stawie Grabownica (kompleks Stawno), zbudowana w 2008 roku.
Staw Grabownica to największy staw kompleksu Stawno, a czasach historycznych największy staw w ogóle. Kilka lęgowych gatunków osiąga tu liczebności nie notowane na żadnym innym stawie w Dolinie Baryczy. Można wśród nich wymienić gęgawę (ponad 25 par), nurkującą kaczkę głowienkę (ponad 60 par) czy zamieszkującą trzcinowiska zielonkę (ponad 10 samców). Notowano tu po około 5 terytoriów podgorzałki, żurawia, bąka, bączka czy błotniaka stawowego. W szuwarach usłyszeć można nawet po kilkanaście terytorialnych samców brzęczki czy wodnika. W sprzyjających latach gniazdowało tu nawet 10 par wąsatki. Z wieży obserwacyjnej, licząca 13 metrów wysokości (najwyższa tego typu konstrukcja w Dolinie Baryczy) i wznoszącej się ponad korony drzew, widać także  panoramę okolic kompleksu Stawno.

2. Wieża obserwacyjna przy stawie Starym (kompleks Radziądz), zbudowana w 2012 roku.
Staw Stary to największy i jeden z najcenniejszych stawów w Dolinie Baryczy. Należy do kompleksu Radziądz i znajduje się w obrębie rezerwatu przyrody „Stawy Milickie”. Staw stanowi miejsce lęgów cennych gatunków ptaków, w tym podgorzałki, zielonki, żurawia, bąka, bączka, dziwonii, wąsatki. W okresie przelotów gromadzą się na nim liczne stada wielu gatunków ptaków migrujących, w tym gęsi, czapli białych, wielu gatunków ptaków siewkowych i kaczek, a także bielików. Ze względu na dużą powierzchnię liczebności tu notowane należą do rekordowych w Dolinie Baryczy. Wśród nich obserwowano tu również gatunki rzadko zalatujące do Polski, które stanowią dużą atrakcję dla birdwatcherów (np. szablodziób, mewa trójpalczasta, bernikla rdzawoszyja, kazarka rdzawa).

3. Czatownia przy stawie Niezgoda I, zbudowana w 2008 roku
Na stawie Niezgoda liczne populacje lęgowe mają tu gęgawa i perkoz dwuczuby (w obu przypadkach – ponad 15 par). Wśród gniazdujących ptaków do cenniejszych należą błotniak stawowy, bąk oraz żuraw. W niektórych sezonach staw pozostaje bez wody – wówczas na jego odsłoniętym dnie lęgną się sieweczki rzeczne. Porośnięte liściastymi zadrzewieniami wyspy zamieszkuje rzadki dzięcioł zielonosiwy.

4. Czatownia przy stawie Gadzinowym Dużym (kompleks Stawno) zbudowana w 2012 roku.
Staw Gadzinowy Duży, mimo położenia poza rezerwatem „Stawy Milickie”, stanowi cenną ostoję lęgową i żerowisko dla ptaków migrujących. Gniazda zakładają tu między innymi bąk, bączek, podgorzałka, perkoz rdzawoszyi i żuraw. Na jego zadrzewionych obrzeżach licznie występuje remiz, budujący charakterystyczne wiszące gniazda. W okresie przelotów na stawie zatrzymują się duże stada dzikich gęsi.

5. Czatownia przy Stawie Słupickim Satrym (kompleks Stawno), k. Rudy Milickiej, zbudowana w 2008 roku
Obserwacje najlepiej prowadzić tu późną wiosną i latem, kiedy z czatowni można dostrzec pływające wśród umiarkowanie rozwiniętej roślinności rodzinki z młodymi. Zobaczymy tutaj gęsi gęgawy, kaczki (pospolite krzyżówki, mniej liczne krakwy, czernice i głowienki, oraz rzadka podgorzałkę), trzy gatunki perkozów (dwuczuby, rdzawoszyi i perkozek) oraz należące do chruścieli łyski.

6. Staw Polny (kompleks Stawno) zbudowana w 2008 roku
Staw Polny należy do niewielkich zbiorników. Z tego powodu raczej nie notuje się tutaj dużych liczebności lęgowych czy przelotnych stawów. Jego niewielkie rozmiary mają jednak swoje zalety – ptaki można podziwiać z małej odległości.
Większość lęgowych gatunków występuje tu w liczbie 1-3 par; za to różnorodność gniazdującej awifauny jest imponująca.

7. Ściana obserwacyjna przy stawie Rudym zbudowana w 2012 roku
Staw Rudy, odtworzony w końcu XX wieku na miejscu istniejącego dawniej zbiornika, ze względu na obecność piaszczystych wysp jest bardzo ważnym miejscem lęgowym dla niektórych gatunków ptaków. Na wyspach swoje kolonie lęgowe zakładają trzy gatunki mew: śmieszka, mewa czarnogłowa i mewa białogłowa (dla dwóch ostatnich to jedyne miejsce lęgów w Dolinie Baryczy), a także coraz rzadsza rybitwa rzeczna. W stromych brzegach wysp swoje kolonie lęgowe mają jaskółki brzegówki, zakładające gniazda w wykopanych norkach. Staw Rudy stanowi też ważne miejsce odpoczynku i żerowania dla ptaków migrujących. Zatrzymują się tu duże stada gęsi, kaczek, traczy nurogęsi czy perkozów. Na wyspach często zobaczyć można odpoczywające bieliki.

Kierunkowskazy kierujące ruchem

W ramach projektu postawiono 70  kierunkowskazów kierujących ruchem. Ich zadaniem jest kierowanie ruchem turystycznym, informowanie o miejscach, do których warto się udać (czatownie do obserwacji ptaków, punkty widokowe, centra edukacyjne itp.), ale także o zakazach (np. zakaz wstępu) i zasadach właściwego zachowania.